Vaccinaties, Titeren, en Pups
Bij ons in de winkel komt (wel of niet) vaccineren nogal eens ter sprake. Als wij hierover doorvragen, merken wij dat er vaak wat onduidelijkheden bestaan over het vaccineren. Van titeren hebben veel mensen ook niet gehoord. In dit stuk willen we onder andere ingaan op de werking van een vaccin, hoe vaak moeten we vaccineren met ”de Cocktail” (moeten we wel vaccineren?) en wat titeren is. We beperken ons hier grotendeels tot honden.
Geschreven door Isabel Koutzarov en Ingrid Smolders
Hoe worden ziektes aangevochten door het lichaam?
Wanneer er een lichaamsvreemde stof het lichaam binnenkomt (antigenen), wordt deze door de antilichamen in het lichaam herkend als een vreemde en gevaarlijke stof. De antilichamen vermenigvuldigen zich om de antigenen aan te vallen en onschadelijk te maken. Soms herken je dit proces als een ontsteking, bijvoorbeeld een wond die rood en warm wordt.
Het systeem dat vreemde stoffen afweert en aanvecht in het lichaam wordt het immuunsysteem genoemd. Voor de meeste van ons, is dit ingenieuze systeem heel normaal en denken we er niet over na hoe het eigenlijk werkt. Maar laten we hier (iets) dieper op ingaan:
Het immuunsysteem in vogelvlucht…
Bij de geboorte heeft het lichaam een aangeboren immuunsysteem en bestaat uit een fysieke barrière (de huid, de slijmvliezen, speeksel en maagzuur) en een algemene afweer, waarbij de witte bloedlichamen stoffen van buitenaf onschadelijk maken.
Het immuunsysteem is echter nog onderontwikkeld en is niet bestand tegen bepaalde ziekten, bijvoorbeeld Parvo bij honden, Kattenziekte bij katten en mazelen bij mensen. Dit immuunsysteem moet nog verworven worden: het verworven immuunsysteem.
Het verworven immuunsysteem
Het verworven immuunsysteem bouw je gedurende je leven op door in aanraking te komen met verschillende (over het algemeen niet dodelijke) ziekten, zoals bijvoorbeeld de griep. Wanneer je hiermee in aanraking komt, produceert het lichaam antilichamen om de ziektekiemen te bestrijden. Je wordt ziek, koortsig, maar na een aantal dagen ben je weer beter. En, mocht je later in je leven dezelfde griepvariant tegenkomen, dan wordt je niet meer ziek omdat je lichaam immuun is geworden.
Let wel: de griep bestaat uit misschien wel duizend varianten, je lichaam is beschermd tegen deze griep en niet andere varianten en dus kun je nog steeds ‘de griep’ krijgen. Het is dan ook beter om te spreken van een griep in plaats van de griep.
Hoe zit het dan met dodelijke ziekten zoals mazelen?
Tot aan de vorige eeuw stierven er vele mensen aan ziekten zoals de mazelen, hondsdolheid, tuberculose en andere ziektes. Vooral jonge kinderen en de oudere (verzwakte) mensen overleefden de ziektes niet. Totdat het vaccin werd ontdekt.
Wat is een Vaccin en hoe werkt het?
Door een mens of dier bloot te stellen aan een kleine hoeveelheid van een al dan niet verzwakt of dode variant van een (dodelijke) ziekte, produceert het lichaam antilichamen zonder dat je er ziek van wordt. Word je later blootgesteld aan antigenen van deze ziekte, dan neutraliseren deze antilichamen de antigenen, en is de kans groot dat je het overleeft.
Deze antilichamen kunnen langzaam verdwijnen uit het lichaam, maar er blijven wel geheugencellen over. Mocht je (dier) weer in contact komen met de ziekte, dan zorgen deze cellen ervoor dat de antilichamen weer worden aangemaakt.
Maar hoe worden Pups beschermd? De beauty van ‘’de Biest’’
Een net geboren pup heeft geen antilichamen die het tegen ziektes beschermt.
Maar dit is, anders dan je zou denken in onze mooie, hygiënische, Westerse wereld, wel nodig! Vanaf, of eigenlijk al tijdens de geboorte, worden de pups in contact gebracht met mogelijk dodelijke ziekteverwekkers.
Maar gelukkig heeft de natuur hier iets voor gevonden: de Beauty van ‘’De Biest’’.
De biest, of, colostrum, is de eerste moedermelk en bevat, naast alle benodigde nutriënten ook antilichamen van de moeder die nodig zijn om de kleine tere pup te beschermen tegen de dodelijke ziektes waar zij tijdens de geboorte en daarna snel aan bloot zullen staan. Dit wordt de maternale immuniteit genoemd.
Maar er is een tijdsbeperking! De antilichamen in de biest kunnen alleen via de darmen van de pups worden opgenomen tijdens 0-12 uur, waarbij de eerste 4 uur het belangrijkst zijn. Daarna sluiten de darmwanden zich voor deze grote moleculen en kunnen de (grote) antilichamen niet meer worden opgenomen. Dit betekent dus dat als een pup niet genoeg heeft gedronken of als de moeder geen, of niet genoeg, antilichamen heeft tegen bepaalde ziekten, de pup ook niet voldoende beschermd is.
Ik wist het, vaccineren (van pups) is dus niet nodig!
Nee! Vaccinaties zijn absoluut wel nodig! Want de maternale immuniteit verdwijnt naarmate de pups ouder worden, en dus wordt het risico op dodelijke ziektes vergroot. Het tijdstip waarop de maternale immuniteit uit het lichaam verdwijnt, verschilt per pup. En dus is er een vaccinatieschema voor pups.
Vaccinatieschema voor pups, op 6, 9 en 12 weken
Omdat het niet bekend is wanneer de maternale immuniteit verdwijnt uit het lichaam, dus wanneer de pup niet meer beschermd is óf de kans bestaat dat de vaccinatie niet aanslaat omdat de maternale immuniteit juist nog wel effectief is, vaccineren we de pups in Nederland met 6, 9 en 12 weken.
De vaccinatie die dan gegeven wordt is een cocktail tegen 3 ‘’kernziektes’’:
- D: Distemper of hondenziekte
- H: Hepatitis of besmettelijke leverziekte
- P: Parvo
In de richtlijnen voor vaccinaties van de World Small Animal Veterinary Association (WSAVA)[1] wordt aanbevolen dat de laatste vaccinatie op de leeftijd van 16 weken zou moeten zijn omdat het dan vrijwel zeker is dat de maternale immuniteit uit het lichaam van de pup/kitten verdwenen[2] is en er meer zekerheid is dat de vaccinatie aanslaat.
In Nederland is de laatste enting op 12 weken, dus rest de vraag: zijn al onze pups en kittens wel beschermd tussen 12 weken en 1 jaar? Of is de laatste vaccinatie niet aangeslagen doordat de Maternale immuniteit nog niet uit het lichaam verdwenen is?
Titeren kan dienen als alternatief en zorgt voor duidelijkheid. Hier gaan wij straks nader op in.
[1] De WSAVA is de toonaangevende organisatie in de wereld die de gezelschapsdierenartsen in de wereld vertegenwoordigt van de landen die daarbij aangesloten zijn. Dat zijn er 95 en 158.300 dierenartsen. Elk jaar komen er landen bij. Daarnaast schrijven zij richtlijnen voor de vaccinatie van honden en katten.
[2] Journal of Small Animal Practice, vol 57, Januari 2016, Excecutive Summary p. 3
Nodeloos Vaccineren
Dit is eigenlijk wat nog veel gebeurt, nodeloos vaccineren door standaard, om de 3 jaar, de cocktail te geven, zonder te meten of dit wel nodig is. Het kan namelijk zijn dat de vaccinatie niet nodig is omdat je dier nog steeds beschermd is.
Titeren: het alternatief
Sinds een aantal jaar bestaat de VacciCheck: Door een druppeltje bloed af te nemen kun je met de ‘’VacciCheck’’ test bepalen of er nog genoeg antilichamen zijn en zodoende de inenting (cocktail) achterwege laten.
Titeren kan ook gebruikt worden om te kijken of de cocktail is aangeslagen. Bijvoorbeeld. Je pup wordt met 12 weken voor het laatst met de cocktail geent maar het is niet zeker of de maternale immuniteit is verdwenen. Uit onderzoek blijkt dat dit tot wel 16 weken kan duren. Je kunt dus met 16 weken titeren, zodat je verzekerd bent dat je dier beschermd is tot de volgende cocktail enting met 1 jaar.
Ook bij volwassen kan titeren aan te raden zijn, om verzekerd te zijn van de bescherming.
Redenen waarom een vaccinatie niet aan is geslagen kunnen zijn:
| 1 De hond neemt medicatie die het immuunsysteem onderdrukt (bijv. Prednison) | 6 Het vaccin is niet goed toegediend |
| 2 Maternale antilichamen neutraliseren het vaccin (Pups & Kittens!) | 7 Het vaccin is niet goed bewaard en werkt niet meer |
| 3 De hond is niet gezond ten tijde van de vaccinatie en het immuunsysteem heeft het ‘te druk’ om antilichamen aan te maken | 8 De hond heeft een genetisch defect |
| 4 Het immuunsysteem van de hond is niet in orde | 9 De hond heeft (erge) stress tijdens het vaccineren |
| 5 De hond is voor of net na de vaccinatie blootgesteld aan een virus en/of zit in de incubatietijd van het virus | 10 En natuurlijk: de hond of pup is al beschermd tegen de ziekten dus het vaccin wordt geneutraliseerd door de antilichamen |
Samenvatting & Conclusie: Vaccineren is noodzakelijk, maar niet altijd nodig.
Het is een feit dat je dier beschermd moet zijn tegen de kernziekten:
- D: Distemper of hondenziekte
- H: Hepatitis of besmettelijke leverziekte
- P: Parvo
Hiervoor wordt je hond om de 3 jaar met ‘’de cocktail’’ gevaccineerd. Maar onderzoek toont aan dat de cocktail tot wel 7 jaar effectief is, en dat vaccineren daarom niet alleen onnodig is, maar ook nutteloos, omdat de antilichamen het vaccin neutraliseren.
Het alternatief voor de coctail is titeren: door het afnemen van een druppel bloed, kan er met de Vaccicheck test gemeten worden of er nog genoeg antilichamen aanwezig zijn om de vaccinatie nog 3 jaar uit te stellen.
Daarnaast is het ook van belang dat het vaccin is aangeslagen. Ook hiervoor kun je een aantal weken na het toedienen van de cocktail titeren om zeker te zijn dat je dier is beschermd.
Meten, is weten.